ผิดพลาด กับการแทงปลายขนทรายด้วยปลายขนทรายที่แบ่งออกแล้วเป็น
7 ส่วน.
อา. ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ การแทงปลายขนทรายด้วยปลายขนทราย
ที่แบ่งออกแล้วเป็น 7 ส่วน กระทำได้ยากกว่า และให้เกิดขึ้นได้ยากกว่า
พระเจ้าข้า.
พ. ดูก่อนอานนท์ ชนเหล่าใดย่อมแทงตลอดตามความเป็นจริงว่า
นี้ทุกข์ ฯลฯ นี้ทุกขนิโรธคามินีปฏิปทา ชนเหล่านั้นย่อมแทงตลอดได้ยากกว่า
โดยแท้ เพราะฉะนั้นแหละ อานนท์ เธอพึงกระทำความเพียรเพื่อรู้ตามความ
เป็นจริงว่า นี้ทุกข์ ฯลฯ นี้ทุกขนิโรธคามินีปฏิปทา.
จบวาลสูตรที่ 5

อรรถกถาวาลสูตร

พึงทราบอธิบายในวาลสูตรที่ 5.
คำว่า สณฺ ฐาคาเร ได้แก่ในศาลาสำหรับเรียนศิลปะ. คำว่า อุปาสนํ
กโรนฺเต ได้แก่ฝึกศิลป์ คือ การยิงลูกธนู. คำว่า ไม่ผิดพลาด ได้แก่
ไม่ยิงลูกศรให้เลยไป. คำว่า โปขานุโปขํ ความว่า พระเถระได้เห็น กุมาร
เจ้าลิจฉวีทั้งหลาย ผู้ยิงลูกศรลูกหนึ่งให้เข้าไปติดๆ อย่างนี้ คือ ลูกศรอื่นย่อม
แทงลูกศรที่ติดปลายขนนกของลูกศรนั้นฉันใด ขึ้นชื่อว่า ลูกศรที่ติดขนนกที่
ปลายลูกศรอื่น ย่อมแทงลูกศรที่มีขนนกติดปลายลูกศรของลูกศรที่ 2 อีก ลูกศร
ที่ติดปลายขนนกตามมาอื่นอีก ก็ย่อมแทงลูกศรที่ขนนกติดปลายลูกศรอื่นของ
ลูกศรนั้นอีกมาก ฉันนั้น. คำว่า ยตฺร หิ นาม ตัดบทเป็น เย หิ นาม

แปลว่า ก็ชื่อว่าเหล่าใด. คำว่า ให้เกิดขึ้นได้ยากกว่ากัน คือ ทำได้ยากกว่า.
คำว่า แทงปลายขนทราย ด้วยปลายขนทรายที่แบ่งออกแล้วเป็น 7 ส่วน
ความว่า พึงแบ่งขนทรายเส้นหนึ่งเป็น 7 ส่วน แล้วถือเอาส่วนที่แบ่งหนึ่งส่วน
แห่งขนทรายที่แบ่งนั้น แล้วผูกกลางผลมะเขือ ผูกขนทรายที่แบ่งแล้วเส้นอื่น
อีกเข้าที่ปลายสุดแห่งลูกธนู แล้วจึงยืนที่ทางประมาณอุสภะหนึ่ง แทงจำเพาะ
ปลายขนทรายที่ผูกผลมะเขือนั้น ด้วยปลายที่ผูกไว้ที่ลูกธนู. คำว่า เพราะเหตุ
นั้น ความว่า เพราะสัจจะ 4 แทงตลอดได้ยากอย่างนี้.
จบอรรถกถาวาลสูตรที่ 5

6. อันธการีสูตร

ผู้รู้ตามความเป็นจริงไม่ตกไปสู่ที่มืด

[1739] ... ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย โลกันตนรกมีแต่ความทุกข์
มืดคลุ้มมัวเป็นหมอก สัตว์ในโลกันตนรกนั้น ไม่ได้รับรัศมีพระจันทร์และ
พระอาทิตย์ซึ่งมีฤทธิ์มีอานุภาพมากอย่างนี้.
[1740] เมื่อพระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสอย่างนี้แล้ว ภิกษุรูปหนึ่งได้
ทูลถามพระผู้มีพระภาคเจ้าว่า ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ ความมืดนั้นมาก
ความมืดนั้นมากแท้ ๆ ความมืดอย่างอื่นที่มากกว่าและน่ากลัวกว่าความมืดนี้
มีอยู่หรือ.
พ. ดูก่อนภิกษุ ความมืดอย่างอื่นที่มากกว่าและน่ากลัวกว่าความมืดนี้
มีอยู่.